Ülkemizde bireysel emeklilik sistemine otomatik yani bir diğer ifadeyle zorunlu katılım, 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu’na 6740 sayılı Kanun ile eklenen Ek-2’nci maddenin 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe girmesi ile hayata geçirilmiştir. Konuya ilişkin çerçeve 2016/26 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile belirlenmiş; sonrasında detaylar 2 Ocak 2017 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Çalışanların İşverenleri Aracılığıyla Otomatik Olarak Emeklilik Planına Dahil Edilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile ortaya konmuştur. Sistem; özet olarak çalışanların işverenleri aracılığıyla otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi ve ilgili kişilere istediklerinde plandan çıkma imkanı verilmesi esasına dayanmaktadır.

İlgili mevzuatlar kapsamında; 5510 sayılı Sosyal Sigortala ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının a) ve c) bendine göre istihdam edilenler, bir diğer ifadeyle memur ve özel sektörde çalışanlardan 45 yaşını doldurmamış olanlar işverenleri tarafından otomatik bireysel emeklilik sistemine dahil edilecektir. Yani, otomatik katılım sistemine,

  • Türk vatandaşı veya 29/5/2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 nci maddesi kapsamında,
  • 45 yaşını doldurmamış,
  • 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre,

çalışanlar dahil olur.

İşverenler,

  • Çalışanları adına, en az bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla,
  • Sisteme giriş esnasında çalışandan faizli/faizsiz fon tercihini almakla, tercihte bulunmayan çalışanları için söz konusu tercihi yapmakla ve
  • Katkı payını çalışanın ücretinden kesip emeklilik şirketine aktarmakla

yükümlüdür.

İşveren operasyonel gereklilikleri dikkate alarak, şirket seçimi ve katkı payının kesilmesi hariç diğer yükümlülüklerinin icrasını emeklilik şirketine bırakabilir.

İşverenler tarafından gerekli yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından idari para cezası uygulanacaktır. İşverenin otomatik katılım sistemi kapsamındaki yükümlülüklerine uymaması halinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca 100,00 TL (Yüz Türk Lirası) idari para cezası uygulanır.

İşveren katkı payını emeklilik şirketine eksik, geç aktarması veya aktarmaması durumunda, çalışanın birikiminde oluşan parasal kaybından sorumludur.

İşverenlerin yukarıda bahsedilen yükümlülükleri yerine getirmesi için çalışan sayılarına göre farklı tarihler öngörülmüştür. Buna göre;

  • Çalışan sayısı 1.000 ve üzerinde olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.01.2017 tarihinden itibaren,
  • Çalışan sayısı 250 – 999 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.04.2017 tarihinden itibaren,
  • Çalışan sayısı 100 – 249 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.07.2017 tarihinden itibaren,
  • Çalışan sayısı 50-99 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.01.2018 tarihinden itibaren,
  • Çalışan sayısı 10-49 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.07.2018 tarihinden itibaren,
  • Çalışan sayısı 5-9 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.01.2019 tarihinden itibaren,

işverenleri aracılığıyla bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dahil edileceklerdir. Çalışan sayısının belirlenmesinde, iş güvencesi hükümlerinde olduğu gibi birden fazla işyeri bulunan işverenlerin tüm işyerlerinde çalışanların toplamı göz önünde bulundurulacaktır.

İşveren tarafından çalışanın ücretinden kesilecek katkı payı çalışanın prime esas kazancının veya emeklilik keseneğine esas aylığının %3’üne karşılık gelen tutardır. Bu tutar hesaplanırken virgülden sonraki kısım dikkate alınmayacaktır. Çalışan bu tutardan daha yüksek ödeme yapmak isterse İşveren’i bilgilendirmelidir.

Mevcutta bireysel emeklilik sistemine dahil olan ve yukarıdaki şartları sağlayan çalışanlar da otomatik olarak bahse konu sisteme girecektir. İsteyenler iki BES hesabını bir arada devam ettirebilecek olup dilerse emeklilik planına dahil olduğunun kendisine bildirildiği tarihi müteakip 2 ay içinde sözleşmeden cayabilecektir. Cayma halinde, ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte 10 iş günü içinde çalışana iade edilecektir.

Sistemde en az 10 yıl bulunan ve 56 yaşını tamamlayan çalışanlar emeklilik hakkı kazanır. Emeklilik hakkını kullanarak sistemden ayrılan çalışanlar, aşağıdaki teşviklerden tamamen faydalanır:

1.Düzenli olarak hesabına ödenen %25 oranındaki devlet katkısı

2.1.000 TL tutarındaki sisteme giriş esnasında verilen devlet katkısı

Çalışan birikimini 3 yöntemle alabilir:

1.Toplu Para

2.Programlanmış Geri Ödeme: Kendi belirleyeceği tutarda emekli maaşı şeklinde alır ve parasının tamamı sonlanıncaya kadar devam eder.

3.Yıllık Gelir Sigortası: Ömür boyu emekli maaşı şeklinde alır. Bu tercihi kullanan çalışanın ek olarak verilen birikiminin %5 kadar daha devlet katkısı teşvikinden faydalanabilir.